خبرگزاری فارس: رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) بر توجه هرچه بیشتر به مسئله مهم امر به معروف و نهی از منکر تاکید کرد.

گفتار در اقسام وکیفیت وجوب آن دو 
مساءله 1 - هر یک از امر به معروف و نهى از منکر دو قسمند واجب و مستحب ، هر عملى که عقلا یا شرعا باشد امر به معروف به آن نیز واجب است و هر چیزى که عقلا قبیح ویا شرعا حرام باشد نهى مردم از ارتکاب آن واجب است و هرچیزى که انجام آن مطلق و مستحب باشد امر به آن نیز مستحب است و هرچیزى که انجام دادنش مکروه باشد امر به آن نیز مکروه است .
مساءله 2 - اقوى آنست که وجوب امر به معروف و نهى از منکر کفائى است یعنى اگر کسى در موردى این مهم راانجام داد از دیگران ساقط مى شود وگرنه هم مردم که در آن مورد سکوت کرده اند همه واجب الهى را ترک کرده اند.
مساءله 3 - اگر اقامه فریضه اى و یا ریشه کن ساختن منکرى منوط به اجتماع عده اى باشد که همگى امر و یا نهى کنند با اجتماع چند تن واجب از عهده بقیه ساقط نمى شود مگر زمانى که به قدر کفایت اجتماع حاصل شده باشد.
مساءله 4 - اگر عده اى کمتر از مقدار کفایت جمع شوند وبقیه جمع نشوند و اقدام کننده به امر به معروف و نهى از منکر نتواند آنان راجمع کند وجوب از او ساقط مى شود و گناه به گردن تخلف کنندگان است .
مساءله 5 - اگر شخصى و یا اشخاصى قیام به انجام وظیفه نمودند ولى کارى از پیش نبردند ولکن احتمال مى رود که اگر دیگران نیز همکارى کنند مؤ ثر واقع شود بر آنان واجب است که در صورت اجتماع شرائط همکارى بنمایند.
مساءله 6 - اگر یقین کند و یا اطمینان داشته باشد که دیگرى قیام به امر به معروف و نهى از منکر کرده واجب نیست بر او قیام نماید بله اگر بعدا خلاف یقینش کشف شود بر او واجب مى شود و همچنین اگر یقین یااطمینان کند به اینکه قیام کسى که قیام کرده کافى براى تحقق امر به معروف و نهى از منکر هست دیگر بر او واجب نیست قیام کند ولى اگر معلوم کافى نبوده واجب مى شود.
مساءله 7 - احتمال و یا مظنه به اینکه دیگرى قیام مى کند ویا قیام آنکه قیام کرده کفایت مى کند کافى نیست و با وجود آن احتمال و مظنه قیام بر خود او واجب است بله اگر دو شاهد عادل برقیام غیر یا کفایت قیام او شهادت دهند تکلیف از او ساقط مى شود.
مساءله 8 - اگر موضوع تکلیف واجب و یا زمینه ارتکاب منکر از بین برود وجوب امر به معروف و نهى از منکر نیز از بین مى رود هرچند که خود مکلف زمینه را از بین برده باشد مثلا آب منحصرى که حفظ آن جهت طهارت و یا براى حفظ نفس محترمه واجب است را بریزد.
مساءله 9- اگر اقامه فریضه اى باریشه کن ساختن منکرى متوقف بر ارتکاب حرام یا ترک واجبى باشد ظاهرا بایستى ملاحظه کند کدامیک مهمتر است آنرا انجام دهد.
مساءله 10 - اگر قادر بر یکى از دو واجب باشد یا امر به فلان معروف و یا نهى از فلان منکر باید ببیند که کدامیک مهمتر است آنرا انجام دهد واگر هر دو مساوى بود مخیر است بین آن دو.
مساءله 11 - در سقوط تکلیف امر به معروف و نهى از منکر این مقدار کافى نیست که حکم شرعى را گوشزد نماید و یا مفاسد ترک واجب و ارتکاب حرام را بیان کند، مگر آنکه عرف ولو با قرائن آن را امر به معروف و نهى از منکر بداند ویاآنکه مقصود به همان مقدار حاصل شود، بلکه ظاهر این است که اگر طرف مقابل بخاطر قرینه خاصى از این عمل امر به معروف و نهى از منکر بفهمد کفایت مى کند هرچندکه عرف از آن امر به معروف ونهى از منکر نفهمد.
مساءله 12 - امر و نهى در این باب ((از ناحیه آمر و ناهى )) مولوى است هر چند که آمر پائین تر از کسى باشد که امر و یانهیش مى کند، بنابراین درامر به معروف و نهى از منکر کافى نیست بگوید: خدا تو را امر به نماز کرده و یا از شرابخوارى نهى کرده مگر آنکه با گفتن آن غرض حاصل شود وگرنه باید خود او امر و نهى کند به طورى که عرف بگوید فلانى امر به معروف و نهى از منکر کرد مثلا به طرف بگوید نماز بخوان و یا شراب ننوش .
مساءله 13 - در امر به معروف و نهى از منکر قصد قربت و خلوص نیت معتبر نیست چون این دو وظیفه توصلى است نه تعبدى ((زیرا غرض از آن ریشه کن شدن فساد و بپا داشتن واجبات است ))بله اگر در آن قصد قربت کند اجر مى برد.
مساءله 14 - در وجوب انکار منکر فرقى نیست بین اینکه آن منکر گناه کبیره باشد یاگناه صغیره .
مساءله 15 - اگر ببینیدشخصى را که مشغول مقدمات حرام است براى رسیدن به آن حرام ، اگر بیننده یقین داشته باشد که این مقدمات او را بحرام مى ترساند واجب است او را از آن حرام نهى کند، و اگر بداند که او را به حرام نمى رساند واجب نیست او رانهى کند مگر بر مبنائى که مقدمات حرام را نیز حرام بدانیم و یا تجرى و جرئت کردن بر گناه را عملى حرام بدانیم ، و اگر شک کند در اینکه آیا این مقدمات او را به حرام مى رساند یانه نهى از منکر بر او واجب نیست مگر بنابر آن دو مبنا که ذکر شد.
مساءله 16 - اگر شخصى تصمیم گرفته گنهى مرتکب شود اگر شخصى که مطلع شده شک دارد در اینکه قادر به انجام آن حرام هست یانه ظاهرا نهى واجب نباشد، بله اگر بگوئیم تصمیم برحرام گرفتن نیز حرام است نهى وى از تصمیم واجب است .

و از امام باقر (ع ) روایت شده است که فرمود: یکون فى آخر الزمان قوم یتبع فیهم قوم مراؤ ون فیتقرؤ ون و یتنسکون حدثاءسفهاء لایوجبون امرا به معروف ولانهیا عن منکر الا اذا آمنوا الضرر یطلبون لانفسهم الرخص و المعاذیر ((ثم قال ))ولو اضرت الصلاة بسائر ما یعلمون باموالهم و ابدانهم لرفضوها کما رفضوا اسمى الفرائض و اشرفها ان الامر بالمعروف والنهى عن المنکر فریضه عظیمه بها تقام الفرائض هنالک یتم غضب الله عزوجل علیهم فیعمهم بعقابه ، فیهلک الابرار فى دار الاشرار و الصغار فى دارالکبار ⁽¹⁰⁾.

در آخر الزمان مردمى خواهند بود عده اى ریاکار متبوع و مقتدى آنان
مى شوند عالم نمایان بدعتگزار و عابد نمایان جاهل ، هیچ امر به معروف ونهى از منکرى رابرخورد واجب نمى شمارند مگر وقتى که اطمینان پیدا کنند که از ناحیه آن ضررى متوجهشان نمى شود دنبال راه بهانه و عذر تراشى هستند تا به آن وسیله شانه از زیر بار وظیفه خالى کنند.. آنگاه فرمود، و اگر نماز برایشان ضرر مالى و بدنى داشته باشد آنرا ترک مى کنند، همچنانکه مهم ترین وشریفترین واجبات را ترک کردند آرى امر به معروف ونهى از منکر فریضه اى است عظیم که باآن سایر فرائض اقامه مى شود، در آنزمان است که غضب خداى عزوجل بر آن مردم تمام مى شود و عقوبتى مى فرستد که همه را فراگیرد به طورى که ابرار در داخل خانه اشرار به هلاکت برسند و اطفال در خانه بزرگترها هلاک گردند)).

و از محمدبن مسلم روایت است که گفت امام صادق (ع ) به شیعیان نوشت : البته باید سالخوردگان و خردمندان شما به نادآنهاو طالبان ریاست توجه کنند ((و آن ها را به وظائفشان آشنا سازند))وگرنه لعنت من همه شما راخواهد گرفت ))و دیگر احادیث از این قبیل .

و از امیرالمؤ منین (ع ) روایت شده که خطبه اى خواند و در آن حمد و ثناى خدا گفت و سپس فرمود: اما بعد فانه انما هلک من کان قبلکم حیثما عملوا من المعاصى و لم ینههم الربانیون و الاحبار عن ذلک و انهم لما تماد وافى المعاصى و لم ینههم الربانیون والاحبار عن ذلک نزلت بهم العقوبات فاءمر بالمعروف و انهوا عن المنکر و اعملوا ان الامر بالمعروف والنهى عن المنکر لن یقربا اجلا و لن یقطما رزقا ⁽⁹⁾ اما بعد بدانید که اقوام قبل از شما که هلاکت رسدند بدین جهت بودکه گناه مى کردند و علماء یعنى ربانیون نصارى و احبار یهود آنها را از آن اعمال نهى نمى کردند تا اینکه غرق در معصیت شدند همینکه این وضع ادامه یافت و ربانیون و احبار آنرا از این وضع نهى نکردند، عقوبتهاى الهى بر آنان نازل گردید، پس امر به معروف کنیدو نهیا ز منکر نمائید وبدانید که امر به معروف و نهى از منکر نه اجلى را نزدیک مى کند و نه رزقى را قطع مى نماید... (تا آخر حدیث ).

از حضرت رضا(ع ) روایت شده که فرمود: رسول خدا همواره مى فرموده : اذا امتى توالکت الامر بالمعروف والنهى عن المنکر فلیاء ذنوا بوقاع من الله تعالى ⁽⁶⁾ اگر روزى بر امتم برسد که امر به معروف و نهى از منکر را به یکدیگر واگذار کنند در آن روز باید اعلان جنگ با خدایتعالى کنند.
و از رسول خدا (ص ) روایت شده که فرمود: ان الله عزوجل لیبغض ‍ المؤ من الضعیف الذى لادین له فقیل له و ماالمؤ من الذى لادین له ؟ قال : الذین لاینهى عن المنکر ⁽⁷⁾ خداى عزوجل مؤ من ضعیف راکه دین ندارد دشمن مى دارد شخصى پرسید: مؤ من ضعیفى که دین ندارد کیست ؟ فرمود: کسى است که نهى از منکر نمیکند: و نیز از آن جناب (ص ) روایت شده که فرمود: لاتزال امتى بخیر ما آمروا بالمعروف و نهواعن المنکر و تعاونوا على البر، فاذالم یفعلوا ذلک نزعت منهم البرکات و سلط بعضهم على بعض ولم یکن لهم ناصر فى الارض و لا فى السماء ⁽⁸⁾ امت من همواره به خیر و خوبى است مادام که امر به معروف و نهى از منکر و یکدیگر را در کار خیر کمک نماید پس اگرچنین نکند برکات از آنها گرفته مى شود و بعضى بر بعض دیگر مسلط مى شوند ودیگر یاورى نخواهند داشت نه در زمین و نه در آسمان .

امر به معروف و نهى از منکر جزء بالاترین و شریف ترین فرائض اسلام است که سایر فرائض به وسیله آن دو اقامه مى شود و وجوب آن دو از ضروریات دین است و منکر آن اگر توجه داشته باشد که انکارش چه لوازمى دارد و به لوازم آن ملتزم باشد از کافران است و در کتاب عزیز و اخبار شریفه با بیانهائى مختلف مسلمین رابه اقامه آن دو ترغیب و تحریض نموده از آن جمله در قرآن کریم خدایتعالى مى فرماید: و لتکن منکم امة یدعون الى الخیر و یاءمرون بالمعروف وینهون عن المنکر اولئک هم المفلحون ⁽⁴⁾ باید از شما جماعتى باشند که به سوى خیر دعوت نموده امر به معروف و نهى از منکر کنند و رستگاران همین جماعتند)) و نیز فرموده : کنتم خیر امة اءخرجت للناس تاءمرون بالمعروف وتنهون عن المنکر و تؤ منون بالله ⁽⁵⁾ و شما بهترین امتى هستید که از بین بشر و براى بشر بیرون شدید چون امر به معروف و نهى از منکر نموده وبه خدا ایمان دارید))و همینطور آیات دیگر.

«و الموُمنون و الموُمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر».